၂၀၀၈ ခုႏွစ္၊ ဖဲြ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ အတြင္းက ဥပေဒ အခ်င္းခ်င္း ပဋိပကၡျဖစ္ေနမႈမ်ား (အပိုင္း- ၅)

အခန္း (၆)

တရားစီရင္ေရး

ျမန္မာႏိုင္ငံ တရားရုံးမ်ား ဖြဲ႕စည္းပုံအရ တရားရုံးအမ်ိဳးအစား သုံးမ်ိဳးကိုေတြ႕ရပါသည္။ ပုဒ္မ ၂၉၃ (က)တြင္ “ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၊ တုိင္းေဒသႀကီး တရား လႊတ္ေတာ္မ်ား၊ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္မ်ား၊ ကိုယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ တိုင္းတရားရုံးမ်ား၊ ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသတရားရုံးမ်ား၊ ခရုိင္တရားရုံးမ်ား၊ ၿမိဳ႕နယ္တရားရုံးမ်ားႏွင့္ ဥပေဒအရ တည္ေထာင္ထားေသာ အျခားတရား ရုံးမ်ား။”
ပုဒ္မ ၂၉၃ (ခ)တြင္”စစ္ဘက္ဆုိင္ရာ တရားရုံးမ်ား။
ပုဒ္မ ၂၉၃(ဂ)တြင္” ႏုိင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံး” ဟူ၍ သုံးမ်ိဳးသုံးစား ေတြ႕ရပါသည္။
ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ တရားစီရင္ေရး အာဏာႏွင့္ ပတ္သက္၍ ပုဒ္မ ၂၉၄ တြင္” ႏိုင္ငံေတာ္တြင္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္တစ္ရပ္ ထားရွိသည္။ စစ္ဘက္ ဆုိင္ရာ တရားရုံးမ်ားႏွင့္ ႏုိင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံး၏ စီရင္ ပုိင္ခြင့္အာဏာမ်ားကို မထိခိုက္ေစဘဲ ျပည္ေထာင္စုတရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အျမင့္ ဆုံးတရားရံုးျဖစ္သည္။” ဟု ျပ႒ာန္း ထားသည္။ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ႏုိင္ငံ၏ အျမင့္ဆုံးတရားရုံး ျဖစ္ေသာ္လည္း စစ္ဘက္ဆုိင္ရာ တရားရုံး မ်ားႏွင့္ ႏုိင္ ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံးတို႕၏ စီရင္ပိုင္ခြင့္ကုိ ေက်ာ္လြန္၍မရပါ။ ယခင္ကတည္ရွိခဲ့ေသာ တရားရုံးဖြဲ႕စည္းပုံမ်ားႏွင့္ လုံး၀ ကြာျခားသြား သည္ကုိေတြ႕ရပါ သည္။ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံး၏ စီရင္ပုိင္ခြင့္အာဏာႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ ခ်ဳပ္၏ စီရင္ပိုင္ခြင့္ အာဏာတို႕ လုံး၀ကြာျခားသြားပါသည္။

၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၅၁(၁) တြင္”တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ ထင္ျမင္ယူဆ ခ်က္ကို ရယူေလာက္ေအာင္ ျပည္သူမ်ားအတြက္ အေရးႀကီးသည္ဟူေသာ ဥပေဒေၾကာင္းဆိုင္ရာ ျပႆနာတရပ္ ေပၚေပါက္လာ သည္ဟု ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေပၚေပါက္ရန္ အေၾကာင္းရွိ သည္ ဟု ေသာ္ လည္းေကာင္း ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတသည္ မည္သည့္အခါ၌မဆုိ ယူဆခဲ့ေသာ္ ထိုျပႆနာကုိ စဥ္းစားရန္ တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သို႕ လႊဲအပ္ႏိုင္သည္။ တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ကလည္း ထုိျပႆနာ ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း ၍ ေလ်ာ္ကန္သင့္ျမတ္သည့္အတုိင္း ၾကားနာစစ္ေဆးၿပီးေနာက္ သမၼတထံ အစီရင္ခံႏိုင္ရမည္။”ဟု ျပ႒ာန္းထားခ်က္ ရွိခဲ့ဖူး ပါသည္။အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၏ တရား လႊတ္ေတာ္ ခ်ဳပ္သည္လည္း အေျခခံဥပေဒႏွင့္ဥပေဒမ်ားကို အနက္အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုခြင့္ အာဏာရွိၿပီး အေျခခံဥပေဒႏွင့္မညီေသာကိစၥရပ္မ်ားကိုလည္း အဆုံးအျဖတ္ ျပဳႏုိင္ခြင့္ အာဏာရွိပါသည္။ အဂၤလိပ္ ရိုးရာဥပေဒ စနစ္ကို က်င့္သုံးခဲ့သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနျဖင့္ ယခင္က တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္၏ အဆုံးအျဖတ္သည္ အၿပီးအျပတ္ျဖစ္ပါသည္။သို႕ေသာ္ယခုအခါ ဥေရာပ ႏို္င္ငံ မ်ားက စတင္က်င့္သုံးခဲ့သည့္ ကိုဓဥပေဒ/ ျပ႒ာန္းဥပေဒစနစ္ (Code Law System) သို႕မဟုတ္ ဆီဗီလ္ဥပေဒစနစ္ (Civil Law System) ျဖစ္သည့္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာ တရားရုံးစနစ္ကို  က်င့္သုံးေဆာင္ရြက္လာသည္ကုိေတြ႕ရေပသည္။ ၁၉၉၀- ခုလြန္ႏွစ္မ်ားတြင္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ၁၀ ႏုိင္ငံမွ ထိုင္း၊ ကေမၻာဒီးယား၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ ႏွင့္ ယခု ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၂၉၃(ဂ)အရ ဖြဲ႕စည္းထည္ေထာင္ထားသည္ကို ေတြ႕ရွိရပါသည္။ ကျပားဥပေဒစနစ္တခုကို ထူေထာင္ က်င့္သုံးလာေၾကာင္းေတြ႕ရွိရပါ သည္။  ဥပေဒစနစ္ ေျပာင္းလဲလာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သို႕ေသာ္ မိမိႏိုင္ငံ၏ ႏို္င္ငံႏွင့္ ဥပေဒသမိုင္းအေပၚ အေျခခံသည့္ အမ်ိဳးသားႏုိင္ငံေရး သမိုင္းအစဥ္အလာႏွင့္ ရိုးရာ ဓေလ့ထုံးတမ္း ဆိုင္ရာ ေလာကပါလ တရားမ်ားကိုေတာ့ ခ်န္လွပ္ထား၍ ေက်ာ္လြန္၍ ရႏို္င္ေကာင္းသည့္ အရာမဟုတ္ပါ။
ပုဒ္မ ၂၉၅(ဃ) တြင္“ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္သည္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္တစ္ရပ္ရပ္ကို ျဖစ္ေစ၊ အျခားဥပေဒပါျပ႒ာန္းခ်က္တစ္ရပ္ရပ္ကိုျဖစ္ေစ မဆန္႕က်င္ေစဘဲ တုိင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္၏ စီရင္ခ်က္ မ်ားကို ဆုံးျဖတ္ႏုိင္ေသာ အယူခံမႈစီရင္ပုိင္ခြင့္ အာဏာရွိသည္။ ထုိ႕အျပင္ အျခား တရားရုံး မ်ားက ခ်မွတ္ေသာ စီရင္ခ်က္မ်ားကုိလည္း ဥပေဒႏွင့္အညီ စစ္ေဆးဆုံးျဖတ္ႏုိင္ေသာ အယူခံမႈ စီရင္ပုိင္ခြင့္ အာဏာရွိသည္။”ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။ တိုင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္တုိ႕၏အထက္တြင္ ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တည္ရွိပါသည္။ ပုဒ္မ ၂၉၅ (ခ) တြင္” ျပည္ေထာင္စု တရားလႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ သည္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ အျမင့္ဆုံးတရားရုံး ျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ေနာက္ဆုံး အၿပီးအျပတ္ အယူခံ၀င္ရာ တရားရုံး ျဖစ္သည္။”ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။
တရားရုံးမ်ားဖြဲ႕စည္းပုံႏွင့္ပတ္သက္၍ အဂၤလိပ္ ကိုလိုနီေခတ္ မွ ယေန႕ေခတ္အထိ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျပာင္းအလဲမ်ားကိုသိသင့္ ပါသည္။ တဦးထိုင္စနစ္လား။ ဂ်ဴရီစနစ္ကဲ့သုိ႕ အမ်ား (၃ ဦး သို႕မဟုတ္ ၅ ဦး) ထိုင္စနစ္လား။ အဂၤလိပ္ ကိုလိုနီ လက္ထက္မွ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီ လက္ထက္တုိင္ တဦးထိုင္ တရားရုံးစနစ္ျဖစ္ပါသည္။ တရားရုံးမွာလည္း တရားမတရားရုံးႏွင့္ ရာဇ၀တ္ တရားရုံးဟူ၍ ႏွစ္ရုံးခြဲထားပါေသးသည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ မဆလ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒကစ၍ ယေန႕တုိင္ေအာင္ တရားမမႈႏွင့္ ရာဇ၀တ္မႈကို တရုံးတည္းကသာ စစ္ေဆးဆုံးျဖတ္သည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။  ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒမွစ၍ ၁၉၈၈  န၀တ စစ္တပ္က အာဏာသိမ္း သည့္ကာလအထိ တရားသူၾကီး အမ်ားထုိင္စနစ္ သို႕မဟုတ္ ၃ -ဦးထိုင္ စနစ္ကို က်င့္သုံးခဲ့ပါသည္။ န၀တ စစ္အစိုးရ မွ နအဖ စစ္အစိုးရ ။ထုိမွသည္ ယေန႕အထိ ။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ အေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ -၃၁၄ တြင္“တရားရုံးဖြဲ႕စည္းပုံ အဆင့္ဆင့္” ကိုေဖာ္ျပထားသည္။ တရားသူႀကီးမ်ားမွာ တဦးထိုင္စနစ္ျဖင့္ စစ္ေဆးေနေသာ အစိုးရခန္႕သူမ်ားသာ ျဖစ္ေနပါသည္။ ကိုလိုနီေခတ္၊ ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီေခတ္ ႏွင့္ ယေန႕ ႀကံ႕ဖြံ႕အစိုးရတို႕ သည္ တဦးထုိင္စနစ္ကိုသာ က်င့္သုံးေနၾကသည္ကိုေတြ႕ရွိရပါသည္။ ဂ်ဴရီစနစ္ သို႕မဟုတ္ ခုံအဖြဲ႕ျဖင့္ စစ္ေဆးသည့္စနစ္ကို ေလ့လာရေကာင္းမွန္းပင္ မသိေလသေလာ မေျပာတတ္ပါ။ ကမၻာ့ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမႈ အမ်ားဆုံး ႏိုင္ငံစာရင္း၀င္ ျဖစ္ေနသည္ကေတာ့ ျငင္းမရပါ။ ေအာက္ပါသတင္း တပုဒ္ကို ပူပူေႏြးေႏြး ေတြ႕ႏိုင္ပါသည္။

တရားသူႀကီးမ်ားအေပၚတြင္ ျပည္သူလူထုတုိင္ၾကားမႈ (၇၇ ) မႈရွိခဲ့

( Weekly Eleven News  ,No30 Vo17, p-2)

သမၼတႀကီးမိန္႕ခြန္းေျပာၾကားၿပီးသည့္ေနာက္ ျပည္သူလူထုက တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ တရားသူႀကီးမ်ားအေပၚတြင္ တိုင္ၾကားမႈ (၇၇) မႈရွိခဲ့ၿပီး တုိင္ၾကားမႈ၏ ၈၀ ရာခုိင္ႏႈန္းမွာ မွန္ကန္မႈရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ ထို႕ျပင္ ရာထူးအဆင့္ ေလ်ာ့ခ်ခံရသူ ႏွစ္ဦး၊ အၿငိမ္းစားေပးျခင္း ခံရသူ တစ္ဦး ႏွင့္ သတိေပးျခင္းခံရသူ ၄၀ ဦးအပါအ၀င္ ၀န္ထမ္းဆိုင္ရာ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ခံရသူ တရားသူႀကီးေပါင္း ၅၇ ဦး ရွိခဲ့ေၾကာင္း ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ ဦးသိန္းညြန္႕က ဧၿပီလ ၂၄ ရက္ေန႕တြင္ က်င္းပသည့္ ပထမအႀကိမ္ ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ တတိယ ပုံမွန္အစည္းအေ၀းတြင္ ေျပာၾကားခဲ့သည္။

ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ ဥကၠ႒ သူရဦးေရႊမန္းက “အခုလို တရားရုံးခ်ဳပ္က စီမံလုိက္တာက စီမံခန္႕ခြဲေရးနည္းလမ္းအားျဖင့္ အျပစ္ ေပးတယ္လို႕ အၾကမ္းဖ်င္း သေဘာေပါက္ ပါတယ္။ တကယ္ျဖစ္သင့္တာက ဒီလိုကိစၥမ်ိဳး ေပၚေပါက္လာရင္ ဥပေဒအရ အေရးယူအျပစ္ ေပးျခင္းဟာ ပုိၿပီးေတာ့ ႏွစ္ဖက္မွ်တလုိ႕ ျပည္သူ႕ေရွ႕ေမွာက္မွာ တရားစီရင္ လုိက္တယ္ ဆိုလို႕ရွိရင္ ျပည္သူလည္းသိ၊ သက္ဆိုင္ရာ တရားသူႀကီးလည္းသိ၊ သက္ဆုိင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားလည္း သိသြားမွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ပိုေကာင္းမြန္တဲ့ကိစၥ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက တစ္ခ်က္ ပါ။ ဒါေၾကာင့္မို႕လို႕ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေရွ႕ဆက္သြားမယ့္ခရီးမွာ စီမံခန္႕ခြဲေရးနည္းလမ္းျဖင့္ အေရးယူျခင္းထက္ ဥပေဒအရ အျပစ္ေပးအေရးယူျခင္းဟာ ဒီေန႕သြားတဲ့ စနစ္နဲ႕ပိုၿပီး ကိုက္ညီမႈရွိေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ့္ အေနနဲ႔ ထင္ျမင္သုံးသပ္ပါတယ္။” ဟု ေျပာၾကား ခဲ့သည္။

ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ ေဒၚနန္း၀ါႏုက “ ျပစ္မႈဆုိင္ရာ ဥပေဒ ပုဒ္မ- ၇၇ မွာ တရားသူႀကီးမ်ားရဲ႕ တရားစီရင္ေရး ဆုိင္ရာေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကုိ အေရးယူမႈ မျပဳႏုိင္ ရန္ ကင္းလြတ္ခြင့္ျပဳထားပါတယ္။ အဲဒီ ကင္းလြတ္ခြင့္ကို ပယ္ဖ်က္သင့္ပါတယ္။ ဒါမွသာ သေဘာရုိးလို႕ တြင္က်ယ္စြာသုံးၿပီး မရိုးမေျဖာင့္ျပဳလုပ္ျခင္းမ်ား ပေပ်ာက္ကာ တရား စီရင္ေရး က႑ကို တည့္မတ္ႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါ တယ္။”ဟု ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ( ေ၀ယံၿဖိဳးဦး )

တရားသူႀကီးမ်ားကုိ ခန္႕အပ္ျခင္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ပုဒ္မ -၂၉၉ (ဂ) (၂) တြင္“ ပုဒ္မ ၃၀၁ တြင္ သတ္မွတ္ထားေသာ ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီး ခ်ဳပ္ ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရား လႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္ တရားသူႀကီးမ်ား၏ အရည္အခ်င္းမ်ားႏွင့္ မျပည့္စုံေၾကာင္း အထင္အရွား မျပႏုိင္ပါက ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္သည္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတက ျပည္ေထာင္စု တရား သူႀကီး ခ်ဳပ္အျဖစ္ ခန္႕အပ္ရန္ အမည္စာရင္းတင္သြင္းသူကုိ ျငင္းပယ္ခြင့္ မရွိေစရ။ ”ဟုပါရွိပါသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ အဆိုပါ ျပည္ေထာင္စု တရား သူႀကီးခ်ဳပ္ ႏွင့္ ျပည္ေထာင္စု တရား လႊတ္ေတာ္ခ်ဳပ္တို႕မွာ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္မွ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ လုိက္သည့္ပုဂၢိဳလ္မ်ားမဟုတ္ၾကေတာ့ပါ။ သမၼတ (အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အႀကီးအမႈး)က ျပည္ေထာင္စု တရား လႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္အား ခန္႕အပ္ထားေၾကာင္း ေပၚလြင္ထင္ရွား ပါသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာေအာက္က တရားစီရင္ေရးအာဏာရွိေနသည္ဆိုလွ်င္ အုပ္ခ်ဳပ္ သူေစခိုင္း သည့္ အတိုင္း အမိန္႕ခ်ၾကရေပ ေတာ့မည္။ လက္ရွိ အာဏာပိုင္တို႕စိတ္ႀကိဳက္ ႏွစ္ရွည္ေထာင္ဒါဏ္မ်ား ခ်မွတ္ေနျခင္းက ဤအခ်က္ကို သက္ေသျပေနပါသည္။ အဘယ္မွာ လြတ္လပ္ သည့္ တရားစီရင္ေရး ျဖစ္ႏို္င္ပါေတာ့မည္နည္း။

တိုင္းေဒသႀကီးတရားလႊတ္ေတာ္ သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ တရားသူႀကီးမ်ား ခန္႕အပ္ျခင္း ဆုိင္ရာပုဒ္မ ၃၀၈ (ခ) (၂)တြင္“ ပုဒ္မ ၃၁၀ တြင္ သတ္မွတ္ထားေသာ တိုင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ တုိင္းေဒသႀကီး သုိ႕မဟုတ္ ျပည္နယ္ တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီး၏ အရည္ အခ်င္းႏွင့္ မျပည္စုံေၾကာင္း အထင္အရွား မျပႏုိင္ပါက သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းေဒသႀကီး သုိ႕မဟုတ္ ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္သည္ ႏုိ္င္ငံေတာ္ သမၼတက ျပည္ေထာင္စု တရားသူႀကီးခ်ဳပ္၊ သက္ဆုိင္ရာ တုိင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္တုိ႕ႏွင့္ ညွိႏႈိင္းၿပီး သက္ဆုိင္ရာ တုိင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္ တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္အျဖစ္ ခန္႕အပ္ ရန္လည္းေကာင္း၊ သက္ဆုိင္ရာ တုိင္းေဒသႀကီး သုိ႕မဟုတ္ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ညွိႏႈိင္းၿပီး တုိင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္တရားလႊတ္ေတာ္ တရားသူႀကီးမ်ားအျဖစ္ ခန္႕အပ္ရန္ လည္းေကာင္း အမည္စာရင္း ေပးပို႕သူမ်ားကို ျငင္းပယ္ခြင့္မရွိေစရ။”ဟု ေဖာ္ျပထားသျဖင့္

တိုင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္တို႕တြင္ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ႏွင့္ တရားသူႀကီးမ်ားကို ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ပုိင္ ခြင့္ မရွိေၾကာင္းအထင္အရွား ေတြ႕ရပါသည္။ သမၼတႏွင့္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ားကသာ ခန္႕အပ္ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ သက္ဆိုင္ရာ တိုင္းေဒသ ႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္တို႕၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္၊ ေရြးခ်ယ္ပုိင္ခြင့္ကုိ မ်က္ ကြယ္ျပဳ ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ျပည္သူ႕ကိုယ္စားလွယ္ မ်ားကေရြးခ်ယ္ရမည့္ ျပည္သူ႕တရားသူႀကီး၏အခန္းက႑ကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳလုိက္သလုိ ျဖစ္ေနပါသျဖင့္ ဤပုဒ္မအားလည္း အ သစ္ျပဳျပင္ ျပ႒ာန္း သင့္ပါသည္။တိုင္းေဒသႀကီး သို႕မဟုတ္ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္တို႕ထားရွိျခင္းမွာ ဟန္ျပ သ႑ာန္ေဆာင္ရုံသက္သက္မွ်သာ ျဖစ္ေန ပါသျဖင့္ ျပည္ေထာင္စု အစိုးရ ၏ ျဖစ္တည္ရမည့္ တရားစီရင္ေရးစနစ္ကို မည္သည့္ပုဒ္မတြင္မွာမွ် ရွာမေတြ႕ႏိုင္ပါ။ သက္ဆိုင္ရာ လူမ်ိဳးစု ျပည္နယ္မ်ား၏ ဓေလ့ထုံးတမ္းဆုိင္ရာ အမႈအခင္းမ်ား၊ ဥပေဒမ်ားႏွင့္ စပ္ဆိုင္လာလွ်င္ ယခုခန္႕အပ္ထားသည့္ ဗ်ဴရိုကရက္္အရာရွိ တရားသူႀကီးမ်ားက မည္သို႕စစ္ေဆးစီရင္ရမည္ကို တတ္သိနားလည္ႏိုင္မည္ မဟုတ္ ပါ။ ျပည္ေထာင္စု တရားစီရင္ေရး စစ္စစ္တရပ္ ေပၚေပါက္လာရန္ အထူးက်ိဳးစားရန္လိုအပ္ပါသည္။

တရားစီရင္ေရးမ႑ိဳင္သည္ ႏို္င္ငံတႏိုင္၏ လူသား၊ လူ႕အခြင့္အေရးမ်ားကို တရားမွ်တစြာ တည္ရွိေနေစရန္ အဓိကအားျဖင့္ ပဲ့ကိုင္ထိန္းေက်ာင္း ေပးရသည့္ အဖြဲ႕ အစည္းျဖစ္ သည္ႏွင့္ အညီ တရားစီရင္ေရး လြတ္လပ္ခြင့္ ကို အေျခခံဥပေဒျဖင့္ ျပတ္ျပတ္သားသား ျပ႒ာန္းေပးရေပမည္။ တခ်ိန္က ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီေခတ္က တရားစီရင္ေရး လြတ္လပ္ခြင့္ ရွိေစရန္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္အေျခခံဥပေဒ ပုဒ္မ ၁၄၀ တြင္ “ (၁) ပါလီမန္ ဆိုင္ရာလႊတ္ေတာ္ႏွစ္ရပ္ တြဲဖက္အစည္းအေ၀း၏ သေဘာတူခ်က္ျဖင့္၊ ႏို္င္ငံေတာ္ တရား၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ကို ႏို္င္ငံေတာ္ သမၼတသည္ မိမိကိုယ္တိုင္ လက္မွတ္ေရးထိုး တံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္ေသာ အမိန္႕စာျဖင့္ ခန္႕ထားရမည္။ ”ဟု ျပ႒ာန္းထားခ်က္ကို နမူနာယူ သင့္ပါသည္။ ထို႕ျပင္ တဆက္တည္း ပုဒ္မ ၁၄၁ တြင္“ တရားသူႀကီးအားလုံးသည္ ဤအေျခခံဥပေဒႏွင့္္ တရားဥပေဒမ်ားကိုသာ လိုက္နာ၍ မိမိတို႕၏ တရားစီရင္မႈ အလုပ္၀တၱရားမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရမည္။”ဟု တရားစီရင္ေရး လြတ္လပ္မႈကို တိတိက်က် ျပ႒ာန္းခဲ့သည္။ ဤကဲ့သို႕အေျခခံဥပေဒပုဒ္မမ်ားျဖင့္ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒမွ ပုဒ္မ ၂၉၉ ကို ပယ္ဖ်က္ျပီး အစား ထုိးျပ႒ာန္း သင့္ပါသည္။

တရားသူႀကီးမ်ားခန္႕ထားျခင္းႏွုင့္ပတ္သက္၍ ပုဒ္မ ၃၁၇ တြင္“ ျပည္ေထာင္စု တစ္၀န္းလုံးတြင္ တရားစီရင္ေရးဆုိင္ရာ ကိစၥ အ၀၀ကုိ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒအရျဖစ္ေစ၊ အျခားဥပေဒတစ္ရပ္ရပ္အရျဖစ္ေစ ဖြဲ႕စည္းသည့္ တရားရုံးမ်ားတြင္ ဥပေဒႏွင့္အညီ ခန္႕ထားေသာ တရားသူႀကီးမ်ားက စီမံေဆာင္ရြက္ရမည္။”ဟုျပ႒ာန္းခ်က္အရ ခန္႕အပ္ေသာ ဗ်ဴရုိကရက္တရားသူႀကီးမ်ားျဖင့္ တရား စီရင္ေရးစနစ္ကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္မည္ဟု ေဖာ္ျပခ်က္ သက္သက္ျဖစ္ပါသည္။ ျပည္သူလူထုပါ၀င္ေသာ ျပည္သူ႕ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ပါ၀င္မည့္ ျပည္သူ႕တရားစီရင္ေရးစနစ္ကို ျငင္းပယ္ထားျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဗ်ဴရုိကရက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္က ဗ်ဴရုိကရက္ တရားစီရင္ေရး စနစ္ ျဖစ္ေနပါသျဖင့္ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈကို မီးေလာင္ရာေလပင့္ အျဖစ္မ်ိဳးေရာက္ေအာင္ လမ္းခင္းေပးသလိုျဖစ္ေနပါသည္။ အဘယ္မွာ သန္႕ရွင္းၿပီးပြင့္လင္းျမင္သာသည့္ လြတ္လပ္ေသာ တရားစီရင္ေရး စနစ္ ကို ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ ပါမည္နည္း။ တရားမွ်တမႈျဖင့္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးႏိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မည့္ ရည္မွန္းခ်က္က ေပ်ာက္ဆုံးေနပါသည္။ တရားစီရင္ေရး စနစ္တခုလုံး ကုိ ေျပာင္းလဲပစ္ႏုိင္ရန္ ေဖာ္ျပပါ ပုဒ္မအသီးသီးအား ျပင္ဆင္ျပ႒ာန္းသင့္ပါသည္။

ပုဒ္မ ၃၁၉ တြင္“ပုဒ္မ ၂၉၃ ပုဒ္မခြဲ (ခ)အရ စစ္ဘက္ဆုိင္ရာ တရားရုံးမ်ားကို ႏို္င္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ အျခားဥပေဒအရ ဖြဲ႕စည္း၍ တပ္မေတာ္သားမ်ားအတြက္ တရားစီရင္ရမည္။”ဟု ေဖာ္ျပထားသျဖင့္ တပ္မေတာ္သားမ်ားအေနျဖင့္ အရပ္ဖက္ဆုိင္ရာ တရားစီရင္ေရး၏ စီရင္မႈႏွင့္ လုံး၀ကင္းလြတ္ေနပါသည္။ ျပည္သူလူထုႏွင့္ တသားတည္း ရွိရမည့္ တပ္မေတာ္သား မ်ား၏ တရားစီရင္ေရးဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးဆုံးရႈံးေနေၾကာင္းေတြ႕ရွိရပါသည္။

ပုဒ္မ ၃၂၆ တြင္ “ေအာက္ပါပုဂၢိဳလ္ သို႕မဟုတ္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံး၏ အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆုိခ်က္၊ ဆုံးျဖတ္ခ်က္၊ သေဘာထား ရယူရန္ ကိစၥ မ်ားကို သတ္မွတ္ထားေသာ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္အညီ ႏို္င္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံးသို႕ တင္သြင္းခြင့္ရွိသည္-(ဃ) ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ သို႕မဟုတ္ အမ်ိဳးသား လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္အားလုံး၏ အနည္းဆုံး ၁၀ ရာခုိင္ႏႈန္း အေရအတြက္ရွိေသာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား။” ဟုေဖာ္ျပထားသျဖင့္ ၁၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေသာ ကုိယ္စားလွယ္မ်ားက လႊတ္ေတာ္ အတြင္းတြင္ ဖြဲ႕စည္းပုံႏွင့္ပတ္သက္၍ လုိအပ္ခ်က္၊ ျပင္ဆင္ခ်က္၊ ျဖည့္စြက္ခ်က္ ႏွင့္ ပယ္ဖ်က္ခြင့္ တုိ႕ကုိ တင္သြင္းခြင့္ ရွိပါသလားဆုိပါမူ သတ္မွတ္ထားေသာ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္အညီ ဟုေဖာ္ျပခ်က္က ပိတ္ပင္ထားသည္ကုိ သတိမူရန္ လုိအပ္ပါသည္။ လက္ေတြ႕လႊတ္ေတာ္တြင္း တုိက္ပြဲကို ဆင္ႏြဲၾကည့္သင့္ပါသည္။ ေရြ႕၏ေလာ။ မေရြ႕၏ေလာ။ အေရြ႕မရွိလွ်င္ ရူပေဗဒသေဘာ အရ အလုပ္မျဖစ္ဟုသာ သိပၸံနည္းက် ေကာက္ခ်က္ခ်ရပါမည္။ ဆႏၵသက္သက္ျဖင့္ အလုပ္မျဖစ္ပါ။ လက္ေတြ႕ႏုိင္ငံေရးကသာ အေရးပါ အရာေရာက္ပါလိမ့္မည္။

ႏိုင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံး ဆုံးျဖတ္ခ်က္၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကို ပုဒ္မ ၃၂၃ တြင္“တရားရုံးတစ္ရုံးသည္ အမႈတစ္မႈကုိ စစ္ေဆး စီရင္ရာတြင္ ဥပေဒ တရပ္ ရပ္ပါ ျပ႒ာန္းခ်က္သည္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒႏွင့္ ဆန္႕က်င္မႈ ရွိ-မရွိ၊ ညီညြတ္မႈ ရွိ-မရွိ အျငင္းပြားမႈေပၚေပါက္ပါက  ထုိအျငင္းပြားမႈႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ႏို္င္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံ ဥပေဒဆုိင္ရာ ခုံရုံးကလည္း တစ္စုံတစ္ရာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်မွတ္ထားျခင္းမရွိေသးလွ်င္ အဆုိပါ တရားရုံးသည္ အမႈစစ္ေဆးစီရင္ျခင္းကို ရပ္ဆုိင္းထားၿပီး မိမိ၏ထင္ျမင္ခ်က္ကို သတ္မွတ္ ထားသည့္ နည္းလမ္းမ်ားႏွင့္အညီ ႏုိင္ငံေတာ္ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာ ခုံရုံးသို႕ တင္ျပ၍ အဆုံးအျဖတ္ရယူရမည္။ ယင္းအျငင္းပြားမႈႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း ၍ ႏို္င္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒဆုိင္ရာ ခုံရုံး၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္သည္ အမႈအားလုံးႏွင့္ သက္ဆုိင္ ေစရမည္။” ဟု ျပ႒ာန္းထားသည္ကိုေတြ႕ရပါသည္။

ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္စပ္ဆုိင္မွသာခုံရုံးသုိ႕ သြားခြင့္ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ တရားရုံးအမႈမ်ားလည္း ဖြဲ႕စည္း ပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာ ခုံရုံးသို႕ ေရာက္လာႏိုင္ရန္ လမ္းေၾကာင္းရွိေၾကာင္းေတြ႕ရွိရပါသည္။ ဤအမႈမ်ိဳးတြင္ ပုဒ္မ ၃၂၄  အရ“ ႏုိင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒဆုိင္ရာခုံရုံး၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္သည္ အၿပီးအျပတ္ အတည္ျဖစ္ သည္။” ဟု လည္းေဖာ္ျပပါရွိသည္။ တရားလႊတ္ေတာ္ ခ်ဳပ္သို႕ သြားရန္မလိုအပ္ေတာ့ပါ။ ဖြဲ႕စည္းပုံအေျခခံဥပေဒႏွင့္ ဆန္႕က်င္မႈ ရွိ-မရွိ၊ ညီညြတ္မႈ ရွိ-မရွိ အျငင္းပြားမႈမ်ားသည္ တရားရုံးမ်ား မွတဆင့္ ခုံရုံးသုိ႕ ေရာက္ရွိလာမည့္လမ္းေၾကာင္းလည္း ရွိေနပါသျဖင့္ စီရင္ထုံးအသစ္မ်ား ေပၚေပါက္လာလွ်င္ တရားမွ်တမႈ ရွိမရွိကုိ ျပည္သူအမ်ားေစာင့္ၾကည့္ကာ သတိထား သုံးသပ္ဆန္းစစ္ရပါမည္။စီရင္ထုံး အသစ္မ်ားက ဥပေဒကို ျပဳျပင္ႏိုင္ ေလမလား စဥ္းစားခန္း၀င္ရမလို္လုိပင္ ျဖစ္ေနပါသည္။ ဖြဲ႕စည္းပုံအတုိင္း မလိုက္နာႏိုင္မႈမ်ား အစုိးရတြင္ ရွိလွ်င္ လည္း ဗူးေပၚသလို ေပၚေပါက္လာ မည့္ အေၾကာင္းအခ်က္မ်ားစြာကို ေန႕စဥ္ ေတြ႕ျမင္ရ ပါလိမ့္မည္။

ဇယား (၁) ျပည္ေထာင္စု ဥပေဒျပဳစာရင္း (ပုဒ္မ ၉၆ ကိုရည္ညႊန္းသည္) တြင္ ေနာက္ဆုံးနံပါတ္ (၁၁) ၌ တရားစီရင္ေရး က႑ ကို (က)မွ (ဋ) အထိ ေဖာ္ျပထားပါ သျဖင့္ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္အေနျဖင့္ ဥပေဒျပဳပုိင္ခြင့္ကို တရားစီရင္ေရး က႑၌ ျပဳပုိင္ခြင့္ ရွိေၾကာင္းေတြ႕ရွိရပါသည္။ ဇယား(၁) ေဖာ္ျပပါ တရားစီရင္ေရးက႑မ်ားအားလုံးကို မည္သို႕ မည္ပုံ ဥပေဒျပဳသြားၾကပါမည္နည္း ဆုိသည္ကိုေတာ့ လႊတ္ေတာ္မွ ေပၚထြက္လာမည့္ ဥပေဒမ်ား၏ ့အသံဗလံမ်ားကုိသာ ေစာင့္ေမွ်ာ္နားဆင္္ရပါေတာ့မည္။

ဦးမ်ိဳး (ဥပေဒ)